Sanctiemaatregelen

Verordeningen, sanctiepakketten Syrië, Rusland en Oekraïne

Op het gebied van cultuurgoederen zijn door de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties en de Europese Unie maatregelen genomen met het doel om het cultureel erfgoed van Irak, Syrië en Oekraïne te beschermen. Door conflictsituaties wordt het cultureel erfgoed ernstig bedreigd door onder andere illegale opgravingen, vernietiging en diefstal.

De Resoluties van de VN Veiligheidsraad voor de bescherming van het culturele erfgoed van Irak en Syrië zijn opgenomen in EU Verordeningen :

• Verordening ( EG ) nr. 1210/2003
• Verordening ( EU) nr. 1332/2013

Verordeningen

In de Verordeningen is een verbod opgenomen voor een aantal soorten cultuurgoederen die niet mogen worden ingevoerd, uitgevoerd of waarin mag worden gehandeld. Het gaat om voorwerpen van archeologisch, historisch, cultureel, wetenschappelijk of religieus belang die door Irak en Syrië wettelijk zijn beschermd.  Bekende voorbeelden zijn kleitabletten of vruchtbaarheidsbeeldjes.

In Nederland zijn de EU verordeningen opgenomen in de Sanctieregelingen Irak 2004 II en Syrië 2012. Schendingen van deze regels worden in Nederland aangemerkt als misdrijf of overtreding.

Sanctiemaatregelen Oekraïne

Naast de Sanctieregelingen voor Irak en Syrië heeft de Europese Unie ook sanctiemaatregelen aangenomen tegen Rusland.  De sanctiepakketten hebben als doel om de Russische oorlogsindustrie af te remmen en om de Russische staatsinkomsten die gebruikt worden voor oorlogsvoering te verminderen. Ook zijn er extra maatregelen tegen het omzeilen van sancties. In artikel 3 tervicies in Verordening 833/2014 zijn maatregelen opgenomen om het culturele erfgoed van Oekraïne te beschermen met een verbod op onder meer de aankoop, invoer en uitvoer van cultureel erfgoed en andere voorwerpen van archeologisch, cultureel, zeldzaam of religieus belang. Ook zijn onder andere financiële handelingen met betrekking tot dit erfgoed verboden. Het verbod werkt terug tot en met 1 maart 2014. Zie volgende rubriek hieronder met een uitleg van de maatregelen en verwijzing naar de verordening.

Maatregelen om het culturele erfgoed van Oekraïne te beschermen

In Verordening 833/2014 (artikel 3 tervicies) is een verbod opgenomen op handelen met cultureel erfgoed uit Oekraïne. Het verbod ziet op aankoop, invoer, overdracht, verkoop, levering en uitvoer van cultureel erfgoed en andere voorwerpen van archeologisch, cultureel, zeldzaam of religieus belang uit Oekraïne.

Verbod

Artikel 3 tervicies  luidt:

´Artikel 3 tervicies

1.  De directe of indirecte aankoop, invoer, overdracht, verkoop, levering of uitvoer van Oekraïense cultuurgoederen en andere goederen van archeologisch, historisch, cultureel, groot wetenschappelijk of religieus belang, wanneer redelijkerwijs kan worden vermoed dat de goederen uit Oekraïne zijn weggehaald zonder de toestemming van hun rechtmatige eigenaar of in strijd met het Oekraïense recht of het internationaal recht, met name indien de goederen een integrerend onderdeel vormen van de openbare collecties die zijn opgenomen in de inventarissen van Oekraïense musea, archieven, vaste collecties van bibliotheken of de inventarissen van Oekraïense religieuze instellingen, is verboden.
2.  Het is verboden direct of indirect technische bijstand, tussenhandeldiensten, financiering of financiële bijstand of enige andere dienst in verband met de verbodsbepaling van lid 1 te verstrekken.
3.   Het in de leden 1 en 2 bedoelde verbod is niet van toepassing indien wordt aangetoond dat:

• a) de goederen vóór 1 maart 2014 uit Oekraine zijn uitgevoerd, of
• b) de goederen veilig worden teruggebracht naar hun rechtmatige eigenaars in Oekraïne.

De volledige tekst van Verordening 833/2014 is terug te lezen op de website van de Europese Unie: Verordening - 833/2014 - NL - EUR-Lex (europa.eu)

Sanctieregeling Irak 2004 II

De Veiligheidsraad van de Verenigde Naties heeft vanwege de oorlog in Irak restricties aan de handel in Iraaks erfgoed gesteld. Doel hiervan is de veilige terugkeer van cultuurgoederen naar Irak te vergemakkelijken. Op Europees niveau zijn de restricties vastgelegd in Verordening ( EG ) nr. 1210/2003 van 7 juli 2003. Om welke goederen het precies gaat, is vastgelegd in een bijlage. De verordening is in Nederland geïmplementeerd in de Sanctieregeling Irak 2004 II.

Verbod

De Sanctieregeling bevat het volgende verbod:

"Handel in Irakese cultuurgoederen en andere voorwerpen van archeologisch, historisch, cultureel, groot wetenschappelijk en religieus belang, indien deze illegaal uit Irak zijn meegenomen, met name indien de voorwerpen een integrerend onderdeel vormen van de openbare collecties die worden vermeld in de inventarissen van Iraakse musea, archieven of vaste collecties van bibliotheken, of in de inventarissen van Irakese religieuze instellingen, of redelijkerwijs kan worden vermoed dat de goederen Irak hebben verlaten zonder de toestemming van hun rechtmatige eigenaar of in strijd met de Iraakse wet- en regelgeving."

Het handelsverbod geldt niet voor voorwerpen die vóór 6 augustus 1990 uit Irak zijn uitgevoerd.

Sanctieregeling Syrië 2012

De Veiligheidsraad van de Verenigde Naties heeft vanwege de oorlog in Syrië restricties aan de handel in cultureel erfgoed gesteld. Doel hiervan is de veilige terugkeer van cultuurgoederen naar Syrië te vergemakkelijken. Op Europees niveau zijn de restricties vastgelegd in Verordening ( EU) nr. 1332/2013. Om welke goederen het precies gaat, is vastgelegd in een bijlage. De verordening is in Nederland geïmplementeerd in de Sanctieregeling Syrië 2012.

Verbod

De Sanctieregeling bevat het volgende verbod:

“De invoer, uitvoer en overdracht van, en de verlening van tussenhandeldiensten in verband met de invoer, uitvoer of overdracht van Syrische cultuurgoederen en andere goederen van archeologisch, historisch, cultureel, groot wetenschappelijk of religieus belang, met inbegrip van de in bijlage XI opgenomen goederen, zijn verboden, wanneer redelijkerwijs kan worden vermoed dat de goederen uit Syrië zijn weggehaald zonder de toestemming van hun rechtmatige eigenaar of in strijd met de Syrische wetgeving of het internationale recht, met name indien de goederen een integrerend onderdeel vormen van de openbare collecties die worden vermeld in de inventarissen van Syrische musea, archieven, vaste collecties van bibliotheken of de inventarissen van Syrische religieuze instellingen.”

Het handelsverbod geldt niet voor voorwerpen die vóór 15 maart 2011 uit Syrië zijn uitgevoerd.

Samenloop met UNESCO-verdrag 1970

Naast de sanctiemaatregelen biedt ook het UNESCO-verdrag 1970 bescherming. Op basis van dat verdrag is het verboden om onrechtmatig uitgevoerde cultuurgoederen uit een land dat partij is bij het verdrag, in Nederland binnen te brengen vanaf 1 juli 2009. Dit verbod is vastgelegd in artikel 6.3 van de Erfgoedwet waarin het UNESCO-verdrag 1970 is geïmplementeerd (https://wetten.overheid.nl/jci1.3:c:BWBR0037521&hoofdstuk=6&paragraaf=6.1&artikel=6.3&z=2024-01-01&g=2024-01-01).

Meer informatie en vragen

ICOM en UNESCO

Op de website van de International Council of Museums (ICOM) staat specifieke informatie over cultuurgoederen. Daarnaast is op de website van de UNESCO meer informatie te vinden over het erfgoed uit  Syrië,  Irak en Oekraïne. 

Samenwerking toezicht Inspectie, douane, politie en anderen

Het ministerie van Buitenlandse zaken is verantwoordelijk voor de algehele coördinatie van de sanctieregelingen. De Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed houdt toezicht op de naleving en werkt daarbij nauw samen met douane, politie, experts en internationale collega’s.

Bij vragen of wanneer u het vermoeden heeft dat voorwerpen afkomstig is uit één van bovengenoemde landen of zich onrechtmatig op Nederlands grondgebied bevinden, kunt u contact opnemen via de contactpagina van de Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed: https://www.inspectie-oe.nl/contact

_{Deze pagina is bijgewerkt op 9 juli 2024.}